به لیمو و خواص آن در طب سنتی
به‌لیمو با نام علمی (Aloysia citrodora) یک گیاه دارویی معطر است که بوی خوشایند لیمو را دارد. درختچه این گیاه ۱٬۵ تا ۲ متر است که گاهی بیشتر هم می‌شود. و دارای برگ‌های ساده سرنیزه‌ای به طول ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر با قاعده گره‌ای و عموما به‌صورت دسته‌های سه تایی در هر گره است. گل آذین انتهایی و بصورت خوشه‌های باریک، جام گل کوچک و به‌طور مشخص واجد دو لب، ارغوانی رنگ پریده، میوه هستکی و دارای ۲۱ عدد بذر است. این گیاه بومی آمریکای جنوبی بوده و به طور طبیعی رویش آن در آرژانتین، شیلی و پرو گزارش شده‌است و از آن جا به سایر نقاط جهان از جمله ایران رفته‌است و کشت می‌شود. در ایران این گیاه در استان‌های شمالی و باغ‌ها کشت می‌شود.
تاریخچه
گیاه به لیمو بومی شیلی، پرو و آرژانتین است. این گیاه به سبب خواص دارویی و عطر و طعم مطبوعش به ایران وارد و در مناطقی از کشور توسط شرکتهای تولید کننده ی گیاهان دارویی به‌صورت محدود کشت شد. این گیاه را نخستین بار دریاسالاری فرانسوی در حدود سال ۱۷۶۷ میلادی به اروپا وارد کرد و گیاه شناسی فرانسوی به نام فیلیبرت کامرسون این گیاه را Aloysia triphylla نامید. این گیاه به افتخار ماریا لویزا ترزا دپارما (۱۸۱۹-۱۷۵۱) همسر پادشاه کارلوس چهارم و ملکه ی اسپانیا نام گذاری شد. به همین دلیل این گیاه در اسپانیا به نام یربا لویزا و در پرتغال به نام لوسیا-لیما شناخته می شود. این اسامی نخستین بار در سال ۱۷۸۴ در جلد اول کتاب گیاه شناسی به زبان اسپانیایی چاپ شدند.
خواص و کاربردها
۱- بهبود عملکرد مفاصل و ماهیچه ها
مجله‌ی Journal of Alternative and Complementary Medicine در سال ۲۰۱۱ پژوهشی منتشر کرد که اثر به لیمو بر سلامت مفاصل را نشان می داد. در این مطالعه تأثیر مکمل های غذایی مثل به لیمو روی ۴۵ فرد داوطلب به مدت ۹ هفته بررسی شد. محققان دریافتند که پس از یک دوره ی سه تا چهار هفته ای، کاهش درد کلی در مفاصل و افزایش تحرک مفاصل دیده می شود. این یافته ها نشان می دهد، گیاه به لیمو خواص آنتی اکسیدانی قوی دارد که می توان آن را همچون دارویی مکمل استفاده کرد. پژوهشی دیگر در مجله ی فیزیولوژی کاربردی اروپا در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. نتایج آن پژوهش نشان داد، مصرف عصاره ی به لیمو به مدت ۲۱ روز در افرادی که هر روز حداقل به مدت ۹۰ دقیقه کار می کنند، سبب کاهش آسیب های عضلانی می شود. مصرف این مکمل هیچ تأثیری بر توانایی و سرعت کاری آن ها نداشت.
۲- آرامش بخش و تسکین دهنده ی اعصاب
در پژوهشی که سال ۲۰۱۴ انجام شده است اثر گیاه به لیمو بر سلول های تحت استرس اکسیداتیو بررسی شد. نتایج نشان دادند که این گیاه قادر است در غلظت های بهینه ی (۲۵ و ۵۰ میکرومولار) سلول های شبه نورونی PC12 را از مرگ سلولی حفاظت کند. استرس اکسیداتیو عامل اصلی تخریب نورونی در بسیاری از اختلالات عصبی است. استرس اکسیداتیو مثل آسیب بهDNA ، افزایش اکسیداسیون لیپید و پروتئین است که عامل اصلی بیماری های تخریب نورونی هستند. بنابراین استفاده از داروهای گیاهی با خاصیت آنتی اکسیدانی برای کاهش استرس اکسیداتیو و درنتیجه کاهش تخریب نورونی می تواند یکی از راهکارهای درمان این اختلالات عصبی باشد. مطالعه ی حاضر شواهدی را فراهم می کند که بیان کننده ی خاصیت دارویی گیاه به لیمو در اختلالات عصبی است. در پژوهش دیگری روی موش های آزمایشگاهی مشخص شد، عصاره ی آبی به لیمو با سازوکاری شبیه بنزودیازپین، در موش ها اثر آرام بخشی دارد.
۳- ضد تشنج
در پژوهشی اثر ضدتشنجی عصاره ی به لیمو در موش های آزمایشگاهی بررسی شد و نشان داد که عصاره ی به لیمو فعالیّت ضد تشنجی دارد. این فعالیت به سبب وجود فلاونوئیدها و الکالوئیدهای در آن است. عصاره ی این گیاه اثر مهاری گابا(GABA) را تقویت می کند که ممکن است به فعال شدن گیرنده های بنزودیازپین مربوط شود. براساس یافته های پژوهش دیگری که در مجله ی International Journal of Preventive Medicine در سال ۲۰۱۶ منتشر شد فلاونوئیدها زمان تشنج را به تأخیر انداخته و مدت زمان آن را کاهش می دهند.
۴- برطرف کننده تپش قلب
پژوهشی روی موش های آزمایشگاهی نشان می دهد، عصاره ی به لیمو می تواند به طور وابسته به دوز و مقطعی به کاهش فشار خون کمک کند و در نهایت می تواند اثر این گیاه بر کاهش اضطراب را نشان دهد. نتایج نشان داد که خاصیت تنظیم کنندگی فشار خون در این گیاه به دلیل وجود فلاونوئیدهای آن است. نتایج این پژوهش در مجله ی Latin American Journal of Pharmacy در سال ۲۰۱۰ منتشر شده است
۵- بهبود عملکرد گوارش
پژوهش ها نشان می دهد که چای یا دمنوش به لیمو به دلیل داشتن خاصیت ضد انقباضی (ضد اسپاسم) به آرام کردن معده کمک کرده و از ایجاد نفخ و سوء هاضمه جلوگیری می کند. در پژوهشی اثرات ضد انقباضی عصاره ی آبی به لیمو روی موش های آزمایشگاهی بررسی شد. این گیاه به طور گسترده در کشورهای جنوب آمریکا برای درمان اختلالات گوارشی و هضم آسان غذا استفاده می شود. خاصیت ضد انقباضی عصاره ی به لیمو به دلیل فعال شدن کانال های K+ است. عصاره ی به لیمو انقباض ناشی از تولید مقدار زیاد –(+K) را آرام می کند. در غلظت های پایین، عصاره ی به لیمو مانع از متابولیسم هوازی می شود. فلاونوئید ویتکسین مسئول این خاصیت به لیمو است.
۶- آنتی باکتریال
محققان در پژوهشی در سال ۲۰۱۳ ، اثر آنتی باکتریال عصاره های اتانولی و آبی به لیمو را بررسی کردند. نتایج این پژوهش که در ژورنال Annals of Biological Research منتشر شد نشان داد این گیاه خاصیت آنتی باکتریال دارد و اثر ضد باکتریایی عصاره اتانولی برگ آن در برابر باکتری های گرم مثبت، قوی تر از اثر آن بر باکتری های گرم منفی است.
خواص دمنوش به لیمو
در طب سنتی طبع به لیمو گرم و خشک است و از آن به صورت دمنوش برای درمان و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها استفاده می‌شود. برخی خواص دمنوش به لیمو عبارت است از:
– دمنوش به لیمو خاصیت چربی سوزی دارد و باعث افزایش متابولیسم و سوخت و ساز بدن می‌شود؛ از این رو نقش چشمگیری در کاهش وزن و لاغری دارد و باعث کاهش ریزه‌خوای می‌گردد.
– مصرف دمنوش به لیمو برای ورزشکاران بسیار مفید بوده، ترکیبات تشکیل دهنده این گیاه به گونه‌ای است که بدون اینکه مانع رشد جسمانی، عضلانی شود با افزایش استقامت بدن، آسیب به ماهیچه‌ها در طول تمرینات ورزشی را کاهش می‌دهد. همچنین دمنوش به‌لیمو به تسکین درد مفاصل کمک شایانی کرد و به بازسازی سریع‌تر مفاصل آسیب‌دیده کمک می‌نماید.
– تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان از خواص دمنوش به لیمو است. برگ‌های این گیاه سرشار از مواد آنتی اکسیدان و ویتامین‌های مفید و ضروی است.
– مصرف دمنوش به لیمو نقش موثری در کاهش استرس، اضطراب و رفع افسردگی داشته، به طور کلی به بهبود سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.
– حفظ سلامت دستگاه گواش، تنظیم اشتها، کمک به هضم بهتر غذا، رفع مشکلات معده و درمان خانگی سوء هاضمه از دیگر خواص دمنوش به لیمو است.
– کاهش تب و افزایش تعرق بدن از دیگر فواید مصرف دمنوش به لیمو است.
– رفع گرفتگی‌های دستگاه تنفسی و خاصیت خلط آوری از مهمترین خواص دمنوش به لیمو است. این دمنوش مناسب برای درمان خانگی سرماخوردگی و سرفه می‌باشد و مصرف آن در فصول سرد سال توصیه می‌شود.
– تسکین سر درد و میگرن از خواص دمنوش به لیمو است.
کاربرد در طب قدیم
به‌لیمو به طور سنتی در درمان سوء هاضمه، نفخ، دردهای عصبی سرگیجه و علایم سرماخوردگی استفاده می شود. برگ و سرشاخه ی گلدار این گیاه، محرک، ضد تشنج، پایین آورنده ی درجه ی گرما و تب در بیماریهای گوناگون است. از برگ آن در رفع درد معده، تپش قلب، احساس صداهای مبهم در گوش و حالات عصبی و خستگی‌های روحی روانی استفاده می شود. به لیمو در ردیف بهترین داروها برای تقویت معده، است که بهتر است همیشه به صورت دم کرده مثل چای، مصرف شود.
طرز تهیه دمنوش به‌لیمو
برای تهیه چای یا دمنوش به لیمو، ۳ تا ۱۰ گرم (یک قاشق چایخوری) از برگ به لیمو را در نیم لیتر آب جوش دم کرده اجازه دهید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه دم بکشد. در صورت تمایل به شیرین کردن این دمنوش، می‌توانید از نبات یا عسل استفاده کنید.
مصرف دمنوش به لیمو بعد از غذا، برخلاف چای معمولی، اختلال در جذب آهن به وجود نمی‌آورد. بنابراین شما می‌توانید به راحتی چای یا دمنوشِ به لیمو را در منزل تهیه کرده و از خواص بی‌نظیرش بهره‌مند شوید.
حد مجاز مصرف
دوز مناسب برای مصرف این گیاه به عوامل مختلفی مثل سن و غیره بستگی دارد. محصولات طبیعی لزوما همیشه ایمن و بی خطر نیستند. در برخی منابع دوز توصیه شده برای این گیاه ۵ گرم در روز است. با این حال هنوز مطالعات بالینی مبنی بر اثبات اثر بخشی یا ایمنی در این دوز انجام نشده است. پیش از مصرف هر محصول به برچسب بسته بندی آن توجه کنید و یا در صورت داشتن بیماری یا عارضه‌ای خاص، پیش از مصرف با پزشک مشورت کنید.
نکات احتیاطی در مورد مصرف دمنوش به‌لیمو
گیاه دارویی به لیمو از نگاه طب سنتی دارای طبیعت گرم و خشک است. بنابراین اگر طبعتان گرم و صفراوی مزاج هستید، در مصرف آن دقت بیشتری کرده و از زیاده‌روی اجتناب کنید. برگ‌های به لیمو در برخی افراد ایجاد حساسیت می‌کند و ممکن است تماس عصاره برگ‌های تازه آن با پوست باعث خارش شود.
توجه داشته باشید، علی رغم گسترده بودن خواص دمنوش به لیمو، مصرف این نوشیدنی برای بیماران دچار نارسایی کلیوی و همچنین در دوران بارداری و شیردهی با ضررهایی همراه بوده و بایستی با احتیاط مصرف شود.
اگر دارای مشکلات و سوزش سر دل، صفرا و کلیه هستید، باید قبل از استفاده از دمنوش به لیمو با پزشک متخصص مشورت نمایید.
به لیمو٬ به لیمو برای لاغری٬ به لیمو در بارداری٬ به لیمو طبع٬ به لیمو گرم یا سرد٬ به لیمو گیاه٬ خاصیت دم نوش به لیمو٬ خواص برگ به لیمو در طب سنتی٬ خواص به لیمو٬ خواص به لیمو برا ی زنان باردار٬ خواص به لیمو برای آرامش٬ خواص به لیمو برای اعصاب٬ خواص به لیمو برای پوست٬ خواص به لیمو برای سرماخوردگی٬ خواص به لیمو برای قلب٬ خواص به لیمو برای کبد٬ خواص به لیمو برای لاغری٬ خواص به لیمو برای معده٬ خواص به لیمو برای مو٬ خواص به لیمو در باداری٬ خواص به لیمو در بارداری٬ خواص به لیمو در طب سنتی٬ خواص به لیمو در لاغری٬ خواص درمانی دم نوش به لیمو٬ خواص دم نوش به لیمو در طب سنتی٬ خواص گیاه به لیمو در طب سنتی٬ طبع به لیمو در طب سنتی٬ عوارض دم نوش به لیمو