عنبر یا Ambergris که یکی از ارزشمندترین و گرانترین مواد اولیه در صنعت عطرسازی است. برخی مواد اولیه صنعت عطرسازی از منابعی به‌دست می‌آیند که شاید حتی تصورش هم سخت باشد. ذهنیت رایج این است که تمام عطرها از گل‌ها تهیه میشوند؛ اما امروزه مواد اولیه بیشماری از جمله مرکبات، ادویه‌ها، انواع چوب‌ها و … در عطرسازی به‌کار می‌روند.
هرچه مواد مورد استفاده در عطر کمیاب تر باشد گرانتر است مانند عود – عنبر – اسانس گل محمدی و….
عنبر یا Ambergris که یکی از ارزشمندترین و گرانترین مواد اولیه در صنعت عطرسازی است، از نوعی نهنگ به نام «نهنگ عنبر» – sperm whales – گرفته می‌شود. این ماده کمیاب است و رایحه‌ای که متساعد میکند نیز کمیاب است. عنبر در عطرها به عنوان تثبیت‌کننده و نت پایه به‌کار می‌رود.
عنبر که در فرانسه به آن عنبر خاکستری – Ambre Gris یا Ambergris نیز می‌گویند در طیف رنگی بین خاکستری روشن تا مشکی وجود دارد، ماده‌ای قابل اشتعال بوده و در اندازه‌هایی از یک توپ کوچک تا به اندازه یک توپ فوتبال یافت شده است. این ماده در روده نهنگ عنبر تولید می‌شود.
این ماده را میتوان در اقیانوس آتلانتیک یافت.در ماداگاسکار-افریقای جنوبی- برزیل-استرالیا-نیوزلند-چین – ژاپن و مالدیو میتوان این ماده رو یافت کرد.
تشکیل عنبر در روده وال به این صورت است که پس از بلعیدن آبزیان دیگر و در واکنش به خارش مداوم ناشی از پوزه تیز ماهی‌های مرکب و بخش‌های غیرقابل هضم آن‌ها (و یا شاید برای محافظت در مقابل آسیب از سوی آن‌ها) ترشحاتی تولید میکند. این ماده به دلیل خاصیت‌های دارویی و رایحه خوش آن حتی در دوران باستان هم بسیار با ارزش بوده است. سپس نهنگ عنبر این تکه های سنگ مانند را بالا میاورد -استفراغ میکند- و این تکه های سنگ مانند در ساحل مانده و بر اثر هوازدگی و آفتاب تبدیل به ماده با ارزشی به نام عنبر میشوند که در صنایع عطر و ادکلن سازی کاربرد دارد.
امروزه در امریکا استفاده از عنبر طبیعی ممنوع است ولی هنوز بسیاری از شرکت های فرانسوی از آن در ادکلن های خود استفاده میکنند.
عنبر تازه، سیاه و نیمه چسبناک بوده، رایحه خوشی نداشته و در صنعت عطرسازی ارزشی ندارد. اما وقتی سال‌ها در معرض هوا و آفتاب اقیانوس قرار می‌گیرد، اکسید شده و به ماده‌ای با رایحه دلپذیر تبدیل می‌گردد که روی سطح آب شناور است. عنبر یکی از عناصر اساسی عطرسازی است و به عنوان اسانسی برای تثبیت بوی مطبوع به کار می‌رود و گفته می‌شود دوام فوق‌العاده‌ای دارد. این ماده، با حرارت تقریبا به طور کامل تبخیر می‌شود.
کشف عنبر
بر اساس یکی از منابع در سال ۱۸۲۰ دو شیمی‌دان فرانسوی عنبر را کشف و ویژگی‌های آن را بررسی کردند و آن را عنبرین نامیدند که یکی از ترکیبات اصلی فعال معطر عنبر است. از آن موقع به بعد مطالب زیادی در مورد رایحه عنبر به ویژه خوش‌بوترین مشتق اکسایشی عنبرین منتشر شد. این‌ها موادی هستند که در گونه‌های متنوع گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها تشکیل میشوند.
از آنجا که عنبر، گران و کمیاب است در بیشتر عطرها به جای آن از مواد مصنوعی استفاده می‌شود. عنبرین جزء فعال اصلی عنبر است و بوی شیرینی شبیه کارامل و تنباکو دارد. نمک نیز یکی دیگر از اجزاء عطرهاست که بوی سبک و تازه دریا که در عنبر نهفته است را به همراه دارد.
عنبر می‌تواند سال‌ها روی آب دریا شناور بماند. دقیقا مشخص نیست که چه مدت زمان برای عمل آمدن آن لازم است اما معمولا ۲۰ تا ۳۰ سال، مطلوب به نظر می‌رسد. نمی‌توان سن دقیق یک تکه عنبر را بر اساس ظاهر آن تخمین زد. با این حال میتوان با دقت به عوامل مختلفی همچون ضخامت لایه سفید خارجی، رنگ داخلی و بو، عمر یک تکه عنبر را تخمین زد.
نحوه شناسایی
عنبر یک محصول بسیار تخصصی است و شناسایی دقیق آن به تجربه و تخصص نیاز دارد. در حالی‌که گاهی اوقات ممکن است با ظاهر کاملا «معمولی» یافت شود، همچنین می‌تواند در اشکال و رنگ‌های بسیار غیر عادی نیز یافت شود و به همین دلیل شناسایی آن نیز دشوار است.
آزمون «سوزن داغ» می‌تواند اطلاعات اولیه‌ای ارائه کند. نکته مهم و قابل توجه این است که همیشه عنبر (با هر کیفیتی) پس از برخورد سوزن داغ به آن، ذوب شده و به مایعی براق، تیره رنگ و چسبنده تبدیل خواهد شد. اگر به هر ماده جامد و سخت دیگری به همین شکل حرارت دادید و ذوب نشد، پس نمی‌تواند عنبر باشد.
انواع عنبر
عنبر سفید/خاکستری: عنبری است که لایه خارجی سفید یا تقریبا سفید و رنگ داخلی روشنی دارد. معمولا این انواع، از لحاظ اندازه کوچک‌تر هستند زیرا مدت بیشتری در اقیانوس بوده‌اند. رایحه آن‌ها نیز کمی شیرین است.
عنبر استاندارد: این ماده معمولا قهوه‌ای/خاکستری یا به رنگ خاکستر است. بوی خوبی دارد اما کمی سفت است. این مدل تکه‌های بزرگتری دارد و از چند لایه تشکیل شده است.
عنبر سیاه کم کیفیت: این مدل خیلی سفت، سخت یا خیلی نرم است.
قیمت عنبر در بازار
قیمت‌ها با توجه به نوع عنبر متفاوت است و درست به همین خاطر است که خریدار باید تفاوت بین بالاترین و پایین‌ترین کیفیت را بداند. در حال حاضر، هر گرم عنبر با بالاترین کیفیت، ۲۵ دلار و هر گرم عنبر با پایین‌ترین کیفیت ۱۰ دلار به فروش می‌رسد.